ORTOREKSİYA NERVOZA (Sağlıklı Beslenme Takıntısı)

Ortoreksiya dilimizde “sağlıklı beslenme takıntısı” olarak tanımlanır. Sağlıklı beslenme konusunda gereğinden fazla ileriye gidiyor, bütün gün sadece yemeklerinizi düşünüyor, yediğiniz her yemeğin kalorisini hesaplıyor, yediklerinizin içeriğine ve besin değerlerine takıntılı şekilde yemeğinizi seçiyorsanız Ortoreksiya Nervoza’ya yakalanmış olabilirsiniz.

Günümüzün hızlı tempolu dünyasında, sağlıklı yaşam ve temiz beslenmeye giderek daha fazla vurgu yapılmaktadır. Ancak beslenmeye bu denli odaklanılması bazen aşırı ve takıntılı davranışlara yol açarak Ortoreksiya Nervoza adı verilen ve daha az bilinen bir yeme bozukluğunun ortaya çıkmasına neden olabilir. Ortoreksiya Nervoza, genellikle sağlığın iyileştirilmesi arzusuyla hareket eden, yalnızca ‘saf’ ve ‘temiz’ yiyecekler yemeye yönelik sağlıksız bir takıntıyı içerir. Kulağa olumlu gelse de, bu yaklaşımın fiziksel ve zihinsel sağlık üzerinde zararlı etkileri olabilir.

Ortoreksiya Nervoza, anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza gibi diğer yeme bozukluklarıyla bazı benzerlikler paylaşır. Ancak, bu bozukluklar ile Ortoreksiya Nervoza arasındaki farkları anlamak önemlidir.
Anoreksiya nervoza ve bulimiya nervoza öncelikle çarpık bir beden imajı ve kilo almaya karşı yoğun bir korku ile karakterize edilirken, Ortoreksiya Nervoza sadece ‘saf’ ve ‘temiz’ yiyecekler yeme takıntısı etrafında odaklanır. Anoreksiyalı bir birey belirli bir vücut ağırlığına ulaşmak için gıda alımını kısıtlayabilirken, Ortoreksiya Nervozalı bir kişi algılanan sağlık yararlarına dayalı olarak gıda seçimlerini kısıtlar.

Sağlıklı beslenmek tabi ki vücut ve zihin için faydalıdır. Ancak sağlıklı beslenme bir takıntı haline geldiyse Ortoreksiya Nervoza dediğimiz yeme bozukluğu oluşabilir. Sağlıklı beslenme takıntısı yani ortoreksiya nervozanın diğer yeme bozukluklarından ayırıcı özelliği kilo verme isteğinin olmaması ve yemeğin miktarından çok kalitesine odaklanılmasıdır. Yedikleri yemeğin kalitesi ve sağlıklı olması bu kişiler için aşırı önemlidir.
Sağlıklı beslenme alışkanlığı ile sağlıklı beslenme takıntısını iyi ayırt etmek gerekli.

Ortoreksiya Nervoza Nedir?

Yunanca “ortho” (doğru anlamına gelir) ve “orexia” (iştah anlamına gelir) kelimelerinden türetilen Ortoreksiya Nervoza, yalnızca ‘temiz’ ve ‘sağlıklı’ gıdalar tüketme takıntısıyla karakterize bir yeme bozukluğudur. Anoreksiya veya bulimia gibi diğer yeme bozukluklarının aksine, ortoreksiya yalnızca kilo veya vücut imajına değil, tüketilen gıdanın kalitesine ve saflığına odaklanır.
Ortoreksiya Nervoza hastaları genellikle optimal sağlığa ulaşmak için belirli bir şekilde yemek yemeleri gerektiği fikrine saplanırlar. Yemeklerini titizlikle araştırabilir, planlayabilir ve hazırlayabilirler, genellikle tüm gıda gruplarını veya ‘saf olmadığını’ düşündükleri belirli malzemeleri hariç tutarlar. Bu takıntı, düşüncelerini ve günlük rutinlerini tüketerek izolasyona yol açabilir ve dengeli ve çeşitli bir diyetin tadını çıkarma yetilerini bozabilir.

Sağlıklı beslenmeyi tercih etmenin veya belirli bir diyet uygulamanın Ortoreksiya Nervoza ile eş anlamlı olmadığını belirtmek önemlidir. Bozukluk, bu davranışlar günlük yaşamı ve genel ruh sağlığını etkileyecek şekilde her şeyi tüketir hale geldiğinde teşhis edilir.
Ortoreksiya Nervoza hem fiziksel hem de ruhsal sağlık üzerinde ciddi sonuçlar doğurabilir ve erken tanı ve müdahale etkili tedavi ve iyileşme için çok önemlidir.

Ortoreksiya Nervoza Belirtileri ve Semptomları

Ortoreksiya Nervoza’nın belirti ve semptomlarını tanımak zor olabilir, çünkü bunlar başlangıçta sağlıklı yaşam tarzı seçimleri gibi görünebilir. Ancak, Ortoreksiya Nervoza’nın basit bir sağlıklı beslenme arzusunun ötesine geçtiğini anlamak önemlidir. İşte dikkat edilmesi gereken bazı yaygın belirti ve semptomlar:

Gıda kalitesine takıntılı bir şekilde odaklanma: Ortoreksiya Nervozalı bireyler ‘temiz’ gıdaları araştırmaya, hazırlamaya ve tüketmeye aşırı miktarda zaman ayırabilirler. Ayrıca başkalarının gıda seçimlerini aşırı derecede eleştirebilirler.
Katı diyet kuralları: Algılanan ‘saflıklarına’ dayanarak tüm gıda gruplarını veya belirli bileşenleri ortadan kaldıran katı diyet kurallarını takip edebilirler. Bu kurallardan sapmak sıkıntı ve endişeye neden olabilir.
Sağlık ile aşırı uğraş: Ortoreksiya Nervoza hastaları, ‘sağlıksız’ gıdaların vücutları üzerindeki algılanan olumsuz etkileri konusunda sürekli endişe duyabilirler. Ayrıca yiyeceklerinin kirlenme olasılığı konusunda da endişe duyabilirler.
Sosyal ortamlardan kaçınma: Ortoreksiya Nervozalı bireyler, mevcut yiyecek seçenekleri üzerinde kontrol sahibi olamayacaklarından korktukları için yiyecek içeren sosyal etkinliklerden çekilebilirler.
Suçluluk ve endişe: ‘Temiz’ olarak kabul edilmeyen yiyecekleri tüketmek suçluluk, endişe ve kendini cezalandırma duygularına yol açabilir.
Bozulmuş yaşam kalitesi: Ortoreksiya Nervoza, bireyin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyerek sosyal izolasyona, yemekten alınan zevkin azalmasına ve ilişkilerin bozulmasına yol açabilir.

Ortoreksiya Nervoza’nın Ruhsal ve Fiziksel Sağlık Üzerindeki Etkisini Anlamak

Ortoreksiya Nervoza hem ruhsal hem de fiziksel sağlık üzerinde ciddi sonuçlar doğurabilir. Bozukluk başlangıçta daha iyi bir sağlık arzusundan kaynaklansa da, Ortoreksiya Nervoza ile ilişkili yeme düzenlerinin katı ve kısıtlayıcı doğası yetersiz beslenmeye, besin eksikliklerine ve bağışıklık fonksiyonunun bozulmasına neden olabilir.

Fiziksel olarak, Ortoreksiya Nervoza’lı bireyler kilo kaybı, yorgunluk, halsizlik ve sindirim sorunları yaşayabilir. Diyetlerinin kısıtlayıcı yapısı da yetersiz kalori alımına yol açabilir, bu da fiziksel semptomları daha da kötüleştirebilir ve genel sağlığı bozabilir.

Zihinsel olarak, Ortoreksiya Nervoza bireyin psikolojik sağlığını derinden etkileyebilir. Bozuklukla ilişkili takıntılı düşünce ve davranışlar anksiyete, depresyon ve sosyal izolasyona yol açabilir. Gıda kalitesiyle sürekli meşgul olma ve ‘saf olmayan’ gıdalardan korkma da yemekle olumsuz bir ilişki yaratarak yemek yemenin verdiği keyif ve hazzı ortadan kaldırabilir.
Hem ruhsal hem de fiziksel sağlığın daha da kötüleşmesini önlemek için Ortoreksiya Nervoza’yı mümkün olduğunca erken ele almak önemlidir.

Ortoreksiya Nervoza ve ” Sağlıklı ” Yeme Takıntısı

Son yıllarda, sosyal medya fenomenleri, ünlüler ve sağlıklı yaşam endüstrisi tarafından körüklenen ” sağlıklı ” beslenme takıntısı önemli ölçüde ilgi görmeye başladı. Sadece ‘temiz’ ve ‘saf’ gıdalarla beslenme fikri, sağlık ve zindelikle eş anlamlı hale gelmiş ve birçok bireyin giderek daha kısıtlayıcı beslenme düzenleri benimsemesine yol açmıştır.
Bu “temiz” yeme takıntısı özellikle Ortoreksiya Nervoza’ya yatkın kişiler için tehlikeli olabilir. Belirli diyetleri teşvik eden veya belirli gıdaları ‘kötü’ veya ‘zehirli’ olarak etiketleyen görüntü ve mesajların sürekli bombardımanı, saflık takıntısını körükleyebilir ve gıda ile sağlıksız bir ilişki yaratabilir.
Gıdanın yalnızca beslenmeyle ilgili olmadığını, aynı zamanda zevk, kültürel deneyimler ve sosyal bağlantılarla da ilgili olduğunu kabul etmek önemlidir. Yemek yemeye dengeli ve esnek bir yaklaşım benimsemek, genel sağlık ve sağlıklı bir zihniyet için gereklidir.

Ortoreksik Davranışların Geliştirilmesinde Sosyal Medyanın Rolü

Sosyal medya platformları, aşırı ve takıntılı yeme davranışlarının teşvik edilmesi için bir üreme alanı haline gelmiştir. Influencer’ların ve ‘temiz’ beslenmeye adanmış çevrimiçi toplulukların yükselişiyle birlikte, Ortoreksiya Nervoza hastası bireyler düzensiz davranışları için kolayca onay ve destek bulabilmektedir.
Mükemmel bir şekilde hazırlanmış yemeklerin görüntüleri, kısıtlayıcı diyetlerin yüceltilmesi ve ‘ideal’ bedenin durmak bilmeyen arayışı, savunmasız bireyler üzerinde zararlı bir etkiye sahip olabilir. Bu mesajlara sürekli maruz kalmak, aşırı beslenme alışkanlıklarının sağlık ve mutluluk için gerekli olduğu inancını pekiştirerek Ortoreksiya Nervoza’yı daha da kalıcı hale getirebilir.
Sosyal medyaya dikkatle yaklaşmak ve eleştirel bir zihniyet geliştirmek çok önemlidir. İnternette gösterilenlerin genellikle gerçekliğin yüksek oranda düzenlenmiş ve kurgulanmış bir versiyonu olduğunu unutmayın. Farklı beslenme bilgi kaynaklarını araştırın ve sağlık ve wellness ile ilgili içerikleri tüketirken dikkatli olun.

Ortoreksiya Nervozayı Nasıl Fark Edersiniz?

Kişinin kendisinde veya başkalarında Ortoreksiya Nervoza’yı fark etmesi, sağlıklı beslenme ile saplantı arasındaki bulanık çizgi nedeniyle zor olabilir. Bununla birlikte, erken müdahale daha fazla zararı önlemek için hayati önem taşır. İşte Ortoreksiya Nervoza’yı tanımaya ve bu sorunun üstesinden gelmeye yardımcı olacak bazı stratejiler:

Kendinizi eğitin: Bozukluğu ve sağlık üzerindeki etkisini daha iyi anlamak için Ortoreksiya Nervoza ile belirti ve semptomları hakkında bilgi edinin.
Profesyonel yardım alın: Sizde veya tanıdığınız birinde Ortoreksiya Nervoza olduğundan şüpheleniyorsanız, yeme bozuklukları konusunda uzmanlaşmış bir sağlık uzmanına danışın. Bu kişiler doğru bir teşhis koyabilir ve sizi uygun tedavi seçeneklerine yönlendirebilir.
Kendinizi değerlendirme pratiği yapın: Yemekle olan ilişkiniz ve yemek yeme motivasyonunuz üzerine düşünün. Sağlık veya mükemmellik arzusuyla mı hareket ediyorsunuz? Yeme alışkanlıklarınız sıkıntıya neden oluyor mu veya yaşam kalitenizi olumsuz etkiliyor mu?
Açık konuşmaları teşvik edin: Sevdiklerinizle yemek ve yeme alışkanlıkları hakkındaki endişelerinizi tartışmak için güvenli ve yargılayıcı olmayan bir ortam yaratın. Açık konuşmalar farkındalığı artırmaya yardımcı olabilir ve Ortoreksiya Nervoza’dan etkilenenler için destek sağlayabilir.
Dengeyi ve esnekliği geliştirin: Daha az ‘temiz’ kabul edilenler de dahil olmak üzere çeşitli gıdaları içeren dengeli bir beslenme yaklaşımının önemini vurgulayın. Sezgisel beslenmeyi (mindful eating) ve kişinin vücudunun ihtiyaçlarını dinlemesini destekleyin.

Sağlıklı Beslenme Takıntısı (Ortoreksiya) Nasıl Oluşur?

Ortoreksiya Nervoza’nın malesef diğer yeme bozuklukları gibi net sebeplerine dair yeterli çalışma yok ancak aşağıdaki faktörler risk faktörleri arasında sayılabilir.

Obsesif eğilimler,
Mükemmeliyetçilik,
Anksiyete,
Çevreyi kontrol etme isteği,
Daha önce herhangi bir yeme bozukluğu olması,
İşi sebebiyle sağlığına ve fiziğine dikkat etmesi gereken bireyler(balerin, şarkıcılar, sporcular gibi).

Ortoreksiya Nervoza için Tedavi Seçenekleri

Tedavi planları, aşağıdakileri içeren multi-disipliner bir yaklaşım içerebilir:

Beslenme danışmanlığı: Alanında uzman bir diyetisyenle çalışmak, Ortoreksiya Nervozalı bireylerin yiyeceklerle daha sağlıklı bir ilişki geliştirmelerine ve dengeli beslenme düzenleri kurmalarına yardımcı olabilir.
Terapi: Bilişsel-davranışçı terapi (BDT) ve diğer kanıta dayalı terapiler, Ortoreksiya Nervoza ile ilişkili altta yatan inanç ve davranışların ele alınmasına yardımcı olabilir. Terapi ayrıca kaygı ve takıntılı düşünceleri yönetmek için araçlar sağlayabilir.
Tıbbi izleme: Düzenli tıbbi kontroller fiziksel sağlığı değerlendirmek, Ortoreksiya Nervoza’dan kaynaklanan herhangi bir komplikasyonu izlemek ve uygun tedavi ayarlamalarının yapılmasını sağlamak için önemlidir.
Destek grupları: Destek gruplarına katılmak veya çevrimiçi topluluklar aramak, Ortoreksiya Nervoza’lı bireylere aidiyet ve anlayış duygusu sağlayabilir. Deneyimlerin paylaşılması ve başkalarından destek alınması iyileşme sürecinde çok değerli olabilir.

Ortoreksik Davranışların Önlenmesi ve Yiyeceklerle Sağlıklı Bir İlişki Kurmak

Ortoreksiya Nervoza’nın gelişmesini önlemek, küçük yaşlardan itibaren gıda ile sağlıklı bir ilişkiyi teşvik etmekle başlar. İşte gıdaya karşı olumlu bir zihniyet oluşturmaya yardımcı olacak bazı stratejiler:

Eğitim ve farkındalık: Çocuklara ve ergenlere dengeli beslenmenin önemini, yemekten keyif almayı ve aşırı beslenme alışkanlıklarının tehlikelerini öğretin.
Beden olumlamasını teşvik edin: Sağlığın yalnızca dış görünüşe göre belirlenmediğini vurgulayarak beden kabulünü ve kendini sevmeyi teşvik edin.
Sağlıklı davranışları modelleyin: Dengeli beslenme alışkanlıkları ve gıda ile olumlu bir ilişki sergileyerek örnek olun. Çocukların önünde gıda seçimleri veya beden imajı hakkında olumsuz yorumlar yapmaktan kaçının.
Yiyecek seçeneklerini çeşitlendirin: Çeşitliliğin ve kültürel deneyimlerin önemini kavratmak için farklı gıdaların ve mutfakların keşfedilmesini sağlayın.
Öz bakımı vurgulayın: Beslenmenin ötesinde öz bakımın önemini vurgulayarak dinlenmenin, rahatlamanın ve neşe ve tatmin getiren faaliyetlere katılmanın değerini vurgulayın.